Zastosowanie aromaterapii w chorobach grzybiczych

Grzybica – przyczyny, objawy, środki zaradcze

Zakażenie grzybicze może objąć powierzchnię skóry oraz błon śluzowych, a także różne narządy i układy ciała. Czynnikiem infekcyjnym mogą być zarówno grzyby pochodzenia środowiskowego, jak i te które naturalnie występują na powierzchni skóry czy błon śluzowych u zdrowych osób, jednak ich nadmierny rozrost jest kontrolowany przez układ odpornościowy. Patogenne grzyby kolonizują zwykle  te  obszary organizmu,, w których mają odpowiednie warunki do rozwoju. Utrzymanie przez dłuższy czas wilgoci i ciepłoty w różnych częściach ciała sprzyja rozwojowi infekcji grzybiczych, stąd powszechnie znane są grzybice takich miejsc jak stopy czy pochwa.

Grzybice w zależności od miejsca lokalizacji mogą objawiać się w różny sposób. W przypadku grzybicy stóp jest to swędzenie, pieczenie – zwłaszcza między palcami – a także pęcherze, przebarwienia paznokci oraz pękająca i łuszcząca się skóra.

W lecznictwie stosowane są liczne preparaty przeciwgrzybiczne, takiej jak na przykład antybiotyki polienowi czy azole.[i] Rutynowo stosowane leki nie zawsze jednak cechują się odpowiednią skutecznością, problemem jest choćby powstawanie oporności na stosowane od lat w medycynie substancje lecznicze. Ponieważ są to pojedyncze związki chemiczne, drobnoustroje są w stanie łatwo się uodpornić na ich działanie. W tym kontekście na uwagę zasługują olejki eteryczne, które stanowią złożone mieszaniny wielu składników aktywnych, często o zmiennym składzie. Niektóre spośród nich cechują się wyjątkowymi właściwościami przeciwdrobnoustrojowymi w stosunku do patogennych grzybów.
 

Jakie olejki mogą być stosowane do leczenia grzybic?

Świat aromaterapii poznał wiele olejków eterycznych, które mają właściwości przeciwgrzybicze. Za chwilę omówimy sobie kilka z nich, takich które zasługują tutaj na szczególną uwagę. Te naturalne preparaty przeciwgrzybiczne to między innymi olejek z goździków i oregano. Z pewnością warto wspomnieć także o olejku z drzewa herbacianego, którego skuteczność w leczeniu grzybic została wielokrotnie wykazana w badaniach klinicznych. Jego działanie przeciwgrzybiczne jest słabsze niż olejku z oregano czy goździków, jednak można go w znacznie większych stężeniach stosować bezpiecznie na skórę, co ma duże znaczenie w dermatologii. W tym artykule skupimy się jednak na olejkach o najsilniejszym działaniu przeciwgrzybicznym, wskazując jednocześnie na problem jakim jest bezpieczne ich stosowanie oraz związane z tym ograniczenia.

Olejek z goździków

Goździki nie tylko nadają wyrazisty smak potrawom i przetworom. Okazuje się, że lejek pozyskiwany z tego surowca  charakteryzują wyjątkowe właściwości przeciwdrobnoustrojowe, w tym przeciwgrzybicze. Olejek izolowany  jest z pąków kwiatowych drzewa goździkowego. Może być także pozyskiwany z innych części rośliny, takich jak liści oraz gałązki, wówczas cechuje się nieco odmiennym składem.

W 2007 roku przeprowadzono badanie[3], które pokazało, że olejek z goździków zwalcza grzyby. Naukowcy skoncentrowali się zarówno na lotnych oparach olejku, jak i olejku rozcieńczonego w olejach nośnikowych. Olejek goździkowy, z uwagi na dużą zawartość eugenolu, działa podrażniająco na skórę oraz błony śluzowe, dlatego  należy go odpowiednio rozcieńczać w  olejach roślinnych, takich jak na przykład olej migdałowy, olej z pestek moreli, czy olej jojoba,. Olejek z goździków zarówno w postaci oparów, jak i po rozcieńczeniu wykazywał właściwości niszczące patogenne grzyby – jedynie w przypadku Candida albicans znacznie wyższą skuteczność miał w postaci rozcieńczonej.

Olejek z oregano

Olejek z oregano jest bogaty w karwakrol oraz tymol[1] – składniki aktywne z grupy fenoli , które występują również w kilku innych olejach eterycznych (np. tymiankowym i cząbrowym). Fenole należą do substancji chemicznych obecnych w olejkach o najsilniejszych właściwościach przeciwdrobnoustrojowych. Ta wysoka zawartość fenoli  w olejku z oregano sprawia, że  może on zostać zaliczony do silnych i skutecznych środków pozwalających walczyć z grzybicą.

Działanie tymolu jest szczególnie silne w przypadku zakażeń grzybami z rodzaju Candida. Potwierdzono to przykładowo w 2015 roku[2] w  badaniu przeprowadzonym w warunkach laboratoryjnych. Drożdzaki Candida należą  do grzybów, które najczęściej prowadzą do zakażeń ludzkiego organizmu. Różne gatunki z tego rodzaju przyczyniają się na przykład do powstawania pleśniawek w jamie ustnej, zakażeń w obrębie paznokci oraz pochwy.

Na co należy uważać przy stosowaniu olejków eterycznych?

Olejki eteryczne są to silnie skoncentrowane substancje, które z uwagi na charakter czynnych składników mogą w czystej postaci nam zaszkodzić. Należy o tym pamiętać i każdorazowo, kiedy zechcesz użyć olejku eterycznego, rozcieńczać go w odpowiednich proporcjach w oleju nośnikowym. Od tej reguły są pewne wyjątki, jednak zanim użyjemy danego olejku w formie nierozcieńczonej, należy rozważyć tutaj odpowiednio kwestie bezpieczeństwa, związane z rodzajem olejku, miejscem oraz typem i intensywnością aplikacji. Dla różnych olejków proponowane są różne bezpieczne stężenia, co wynika z ich odmiennego składu fitochemicznego. Przykładowo olejki eteryczne wykazujące szczególnie silne działanie przeciwgrzybiczne, takie jak oregano, tymiankowy, goździkowy czy cynamonowy, cechują się jednocześnie stosunkowo silnymi właściwościami podrażniającymi skórę i błony śluzowe. Szczególnie problematyczny jest tutaj olejek cynamonowy z kory bogaty w aldehydy, dla którego bezpieczne stężenie na skórę szacowane jest na poziomie zaledwie 0,07% oraz 0,05% (cynamonowiec cejloński oraz chiński odpowiednio), co istotnie ogranicza jego zastosowanie. [4]

Olejki mogą również wywoływać skórne reakcje alergiczne, dlatego przed ich bardziej obszernym zastosowaniem warto przetestować je w minimalnej ilości na obszarze  skóry nieobjętym  zmianami chorobowymi. Takie zalecenie dotyczy szczególnie osób z historią występowania u siebie bądź w rodzinie zmian atopowych, z historią alergii skórnej, alergii na perfumy lub z aktualnymi problemami skórnymi. Jeżeli chcesz w większym stopniu zgłębić temat leczenia chorób grzybiczych z wykorzystaniem naturalnych olejków eterycznych, kurs Aromaterapia kliniczna – skuteczne metody leczenia dzieci i dorosłych dokładnie wprowadzi Cię w to zagadnienie. Dowiesz się, które olejki eteryczne mają szczególnie silne właściwości  przeciwgrzybiczne, które pomogą pozbyć się infekcji i w jaki sposób należy ich bezpiecznie używać.

Źródła:

1. D’agostino M., Tesse N., Frippiat J., Machouart M., Debourgogne A. Essential Oils and Their Natural Active Compounds Presenting Antifungal Properties. Molecules. 2019. ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6832927/. Dostęp: 28. 04. 2021
2. De Castro R., De Souza T., Bezerra L., Ferreira G., Costa E., Cavalcanti A. Antifungal activity and mode of action of thymol and its synergism with nystatin against Candida species involved with infections in the oral cavity: an in vitro study. BMC Complementary Medicine and Therapies. 2015. ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4659158/. Dostęp: 28. 04. 2021
3. Chee H., Lee M. Antifungal Activity of Clove Essential Oil and its Volatile Vapour Against Dermatophytic Fungi. Mycobiology. 2007. ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3763181/. Dostęp: 28. 04. 2021
4. Tisserand R., Rodney Y., Essential Oil Safety: A Guide for Health Care Professionals, 2014.

2. Przemysław Biliński1, Ilona Seferyńska2, Krzysztof Warzocha; Diagnostyka i leczenie układowych zakażeń grzybiczych w onkohematologii, Onkologia w Praktyce Klinicznej, Tom 4, nr 1, 15–24, 2008, Via Medica.