Można taką symbiozę porównać do internetu, ponieważ tworzy skomplikowaną sieć łączącą ze sobą wszystkie organizmy rosnące na powierzchni obszaru, który sieć obejmuje. Sieci mikoryzyjne są więc regulatorami organicznych procesów zachodzących w lasach, łąkach lub podwórzach.
Przez wiele lat sądzono, że grzyby nie posiadają istotnych właściwości leczniczych. Było to błędne myślenie. Grzyby, podobnie jak rośliny, wytwarzają unikalne substancje chemiczne, które wywierają bardzo zróżnicowany i wielowątkowy wpływ na organizmy żywe. Nierzadko substancje te występują jedynie w królestwie grzybów, co czyni je jeszcze bardziej interesującymi. Dziś wiemy, że ekstrakty lub wyciągi z różnych gatunków grzybów mogą działać zarówno na układ sercowo-naczyniowy (np. przeciwmiażdżycowo, hipotensyjnie), jak i na układ nerwowy (np. prokognitywnie, antydemencyjnie, indukować neurogenezę) oraz inne układy. Wiemy, że mogą działać wybitnie przeciwpasożytniczo, przeciwbakteryjnie, fungistatycznie lub antyseptycznie. Dużo badań idzie również w kierunku antynowotworowych właściwości grzybów, ich wyniki są bardzo obiecujące. W rzeczywistości poznaliśmy zaledwie niewielką część królestwa grzybów i może ono skrywać przed nami jeszcze wiele zaskakujących tajemnic medyczno-chemicznych. Za pomocą sekwencjonowania wysokoprzepustowego oszacowano, że liczba gatunków grzybów na Ziemi może wynosić 5,1 mln. Z tego zbioru opisano jedynie 70 000 gatunków. Wiele grzybów wytwarza na tyle ciekawe związki, że w sposób spektakularny potrafiły zapisać się w historii człowieka. Jako jeden z przykładów może posłużyć tu pasożytujący na zbożach grzyb z gatunku buławinka czerwona – sporysz (Claviceps purpurea), którego alkaloidy dały podstawę do syntezy słynnego dwuetyloamidu kwasu lizergowego, znanego bardziej pod nazwą LSD. Pracujący nad izolacją ergotaminy Albert Hoffman i Artur Stroll zsyntetyzowali LSD w 1938 roku. Hoffman pracował również nad izolacją psylocybiny z grzybów gatunku Psilocybe. Związek ten jest obecnie badany pod kątem swoich silnych właściwości przeciwdepresyjnych, polepszających jakość życia, kreatywność oraz wydajność w pracy. Grzyby psylocybinowe w rytuałach leczniczych wykorzystywane były już w starożytności. Natomiast muchomor czerwony (Amanita muscaria) jest najstarszym, znanym środkiem psychoaktywnym, którego użycie sięga czasów prehistorycznych. Z kolei ekstrakty z grzybów nadrzewnych i nadrewnowych (huby z gatunków m.in. Ganoderma, Trametes, Fomes) są obecnie nadzieją w walce z chorobami pasożytniczymi i wirusowymi, które odpowiadają za pogłębiający się kolaps pszczelich kolonii. To tylko kilka przykładów możliwości jakie ujawnia przed nami królestwo grzybów. Łatwo się domyślić, że jest ich znacznie więcej. Jak wspomniałem wcześniej, wiele gatunków grzybów wykazuje obiecujące właściwości antynowotworowe. W artykule przedstawię kilka wybranych grzybów, które udowodniły aktywność przeciwrakową i pokażę dlaczego badania nad medycznymi i odżywczymi właściwościami grzybów powinny być w przyszłości jednym z głównych obszarów zainteresowań medycyny.
POLECAMY
Pieczarka dwuzarodnikowa [Agaricus bisporus (J.E. Lange) Imbach]
Jest to jeden z najbardziej znanych grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae). Hoduje się ją masowo w pieczarkarniach do sprzedaży w celach spożywczych. Występuje dziko w całej Ameryce, Europie, Azji i Oceanii. Rzadko pozyskuje się ją ze stanowisk naturalnych. Surowiec najczęściej dostępny jest z upraw na szeroką skalę. Jest wiele rodzajów pieczarek, niektóre hoduje się ze względu na wyjątkowe właściwości lecznicze. Pieczarka dwuzarodnikowa zwana jest również pieczarką białą i najczęściej kupujemy ją w sklepach. Wbrew powszechnym opiniom, pieczarki zawierają wiele cennych substancji. Są źródłem miedzi, witamin (B2, B3, B5, B9, A, D), selenu, jodu i błonnika. Posiadają dobrze przyswajalne węglowodany i tłuszcze (w tym wielonienasycone kwasy tłuszczowe) oraz białko (niemal wszystkie aminokwasy). Jednym z ważniejszych związków w pieczarkach jest polisacharyd beta-glukan, należący do rozpuszczalnych frakcji błonnika. Związek ten ma istotne znaczenie w aktywności antynowotworowej, ponieważ stymuluje i moduluje układ odpornościowy, aktywuje komórki NK, a także czynnik martwiczy nowotworów TNF-α. Dodatkowo obniża poziom cholesterolu. Nowsze prace wykazały, że w pieczarkach znajdują się jeszcze inne związki o działaniu antynowotworowym m.in. tyrozynaza, która wchodząc w reakcję z flawonoidami (kwercetyną), wytwarza o-chinony, które wywołują apoptozę komórek rakowych czerniaka (Melanoma). Tyrozynaza wykazuje też aktywność genoprotekcyjną przed negatywnym wpływem reaktywnych form tlenu.
Ekstrakty z pieczarek dwuzarodnikowych wydają się bardzo obiecujące w leczeniu głównie hormonozależnych nowotworów, takich jak rak prostaty, rak sutka lub rak piersi. Pieczarki zawierają bowiem inhibitory aromatazy i 5-alfa-reduktazy, czyli związki hamujące enzymy przekształcające androgeny w estrogen oraz testosteron w DHT. Nadmierna produkcja estrogenów przyczynia się do rozwoju raka piersi, szczególnie u kobiet po menopauzie. Mechanizm ten ma również swój udział w patogenezie nowotworów macicy, jajnika i prostaty. Z kolei nadmierna konwersja testosteronu do 5α-dihydrotestosteronu (DHT) wpływa na przerost gruczołu prostaty, a także rozwój raka prostaty. Nic zatem dziwnego, że australijskie badania przekrojowe przeprowadzone na 1009 chińskich kobietach z rakiem piersi oraz 1009 w grupie kontrolnej ujawniły, że dieta złożona z konsumpcją 10 g i więcej grzybów dziennie zmniejszała ryzyko wystąpienia raka piersi o 65%. Działanie rakoprotekcyjne funkcjonowało u kobiet przed i po menopauzie. Najczęściej stosowanym grzybem w diecie była pieczarka dwuzarodnikowa i twardnik japoński (Letinula edodes). Badania z 2008 i 2010 roku potwierdziły związek między konsumpcją pieczarek a znacząco obniżonym (50–60%) ryzykiem rozwoju raka piersi w porównaniu do kobiet, które nie włączają grzybów do diety. Praca Twardowskiego i wsp. z 2015 roku badała wpływ ekstraktu z pieczarki dwuzarodnikowej na poziom PSA (antygenu specyficznego dla prostaty) w surowicy 32 pacjentów z rakiem gruczołu krokowego. PSA jest białkiem wytwarzanym tylko przez komórki prostaty. Ryzyko rozwinięcia raka prostaty rośnie wraz ze wzrostem stężenia PSA. Po 3 miesiącach podawania ekstraktu z pieczarki u 35% pacjentów wystąpił znaczący spadek poziomu PSA. U dwó...
