Stosowanie ziół przez kobiety ciężarne – bezpieczne ziołolecznictwo

W związku z tym główną misją artykułu jest uświadomienie potencjalnej siły ziół, która odpowiednio wykorzystana poprawia stan zdrowia, samopoczucie, a co najważniejsze – dostępna jest dla każdego pacjenta, nawet w trudniejszej sytuacji finansowej. Jednak niewłaściwie wykorzystana roślina może przyczynić się do zaburzenia homeostazy organizmu i w konsekwencji doprowadzić do poronienia, przedwczesnego porodu lub wad wrodzonych u dziecka¹²³.

Według badań do najczęstszych powodów zażywania ziół przez kobiety ciężarne zalicza się⁴: 

• wymioty, 
• przeziębienie,
• problemy z zasypianiem,
• obrzęki,
• zgagę,
• zaparcia,
• zapalenia dróg moczowych.

Ostateczna decyzja o zastosowaniu terapii ziołowej wiązała się zazwyczaj z przekonaniem, że leki roślinne są bezpieczniejsze niż syntetyczne. Znaczącą rolę w procesie wyboru odgrywa bliskie otoczenie kobiety (znajomi, rodzina), a także media (publikacje w internecie i czasopismach⁵, ⁶).

Jakie rośliny pomagają, a jakie szkodzą kobietom ciężarnym?

• Liście malin (Rubi idaei folium) zawierają flawonoidy (rutozyd), garbniki (galotanoidy, elagotanoidy) oraz witaminę C. Dzięki temu odpowiedzialne są za działanie przeciwzapalne i rozkurczające mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Nie są jednak polecane kobietom w ciąży ze względu na pobudzające działanie na mięśnie gładkie ciężarnej macicy. W szkołach rodzenia zalecano kobietom liście malin, jednak 15% źródeł literaturowych określa surowiec jako niebezpieczny⁷, ⁸, ⁹.

W tabeli 1 zestawiono cztery kategorie roślin, które zostały podzielone ze względu na bezpieczeństwo ich stosowania podczas ciąży. 
Do kategorii A zalicza się rośliny, które można stosować bezpiecznie w trakcie ciąży. Pozostałe kategorie zawierają w sumie znacznie więcej surowców o niepotwierdzonym oddziaływaniu. Może to sugerować, że dziedzina fitoterapii to ogromy potencjał leczniczy i źródło zagrożeń jednocześnie.

• Imbir lekarski (Zingiber officinale), przyjmowany np. w trakcie pierwszych 15 tygodniach ciąży. zmniejsza występowanie wymiotów o 51% oraz nudności o 46%. Nie obserwuje się poronień, niskich mas urodzeniowych czy efektów teratogennych po zastosowaniu. Istnieją jednak naukowe wątpliwości, przez które zaliczany jest według monografii ESCOP do kategorii B (tabela 1) ¹⁰, ¹¹, ¹².
• Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla) – zawiera olejki eteryczne, α – bisabolol odpowiedzialny m.in. za leczenie wrzodów. Wodne ekstrakty rumianku zawierają apigeninę, która wykazuje działanie przeciwlękowe poprzez wiązanie flunitrazepamu. Stosowany zewnętrznie pomoże Ci w problemach ze skórą oraz przyspieszy gojenie ran.

Licznymi badaniami zostało potwierdzone jego działanie przeciwwrzodowe, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Monografia ESCOP-u wskazuje, że koszyczek rumianku zaliczany jest do kategorii A – czyli bezpieczny na każdym etapie ciąży. Przynosi ulgę podczas stanów zapalnych jamy ustnej, narządów płciowych czy gardła. Skuteczny jest również w leczeniu pieluszkowego zapalenia skóry. Może być stosowany w postaci nasiadówek, kąpieli, płukanek i kompresów. Do kąpieli zaleca się ok. 5 g surowca na litr wody¹³.

• Mięta (Mentha Piperita) zaliczana jest do roślin bezpiecznych w czasie ciąży¹⁴.
• Melissae folium, czyli liść melisy lekarskiej, działa nasennie i uspokajająco. Wykazuje właściwości przeciwgrzybiczne, przeciwwirusowe, antyoksydacyjne. Obniża ciśnienie tętnicze krwi, łagodzi stany lęku, niepokoju czy zdenerwowania. W badaniach genotoksycznych wykazano, że liść melisy nie jest surowcem teratogennym i nie powoduje poronień. 

Ze względu na niewystarczającą ilość danych nie poleca się jednak kobietom w ciąży. Wysoka zawartość olejków lotnych może działać drażniąco na macicę¹⁵.

 Tab. 1. Wybrane surowce roślinne podzielone na kategorie bezpieczeństwa według monografii ESCOP (ang. European Scientific Cooperative on Phytotherapy)¹⁶, ¹⁷

Kategoria A Można stosować  podczas ciąży	Kategoria B Należy skonsultować  z lekarzem. Brak danych	Kategoria C Ograniczone informacje. Należy skonsultować  z lekarzem	Kategoria D Nie można stosować  w ciąży
cebula czosnku owoc anyżu kwiat arniki (zewnętrznie)  kwiat nagietka (zewnętrznie)  owoc kopru włoskiego  kwiat rumianku babka jajowata babka płesznik nasienie lnu	korzeń prawoślazu liść brzozy owoc kminku kwiatostan głogu  korzeń żeńszenia dziurawiec porost islandzki ziele nostrzyka liść babki lancetowatej liść porzeczki czarnej liść rozmarynu mniszek  tymianek pokrzywa ziele nawłoci kłącze imbiru kozłek lekarski	kora cynamonowca  korzeń jeżówki bladej  ziele/korzeń jeżówki purpurowej  korzeń jeżówki wąskolistnej  korzeń eleuterokoka nasienie kasztanowca kłącze ruszczyka	ziele piołunu olejek...