Korzyści i zagrożenia wynikające ze stosowania terapii alternatywnych w leczeniu chorób nowotworowych ze szczególnym uwzględnieniem raka piersi

Szczególnie istotne wydaje się wykorzystanie surowców naturalnych w prewencji pierwotnej i wtórnej choroby nowotworowej, ale również jako wspomaganie leczenia onkologicznego. Należy jednak uwzględnić fakt, że niedostateczna wiedza z zakresu szeroko pojętego plejotropowego (wielokierunkowego) działania surowców roślinnych stwarza ryzyko niewłaściwego stosowania metod medycyny alternatywnej przez pacjentów, a tym samym zaburza wdrożony przez lekarza schemat terapeutyczny. 
W artykule dokonano przeglądu wybranych substancji o hipotetycznym działaniu chemoprewencyjnym, których działanie nie zostało jak dotąd w pełni udowodnione naukowo i poparte kontrolowanymi badaniami klinicznymi, a są obecnie powszechnie stosowane przez pacjentów. Z uwagi nie tylko na znaczne korzyści terapeutyczne i prozdrowotne, ale również na liczne zagrożenia płynące z wyboru terapii alternatywnych zamiast klasycznych lub równoległego ich stosowania bez dostatecznej wiedzy, należy prowadzić szeroką kampanię edukacyjną w tym zakresie zarówno wśród pacjentów, jak i wśród samych lekarzy.

Rak piersi – problematyka i epidemiologia

Rak piersi jest najczęściej diagnozowanym nowotworem złośliwym u kobiet na całym świecie, w tym również w Europie. Na podstawie danych epidemiologicznych w 2012 roku zidentyfikowano 1 671 149 nowych przypadków raka piersi na świecie i jednocześnie odnotowano 521 907 przypadków zgonów z tego powodu. Istnieje ogromna różnica w poziomie przeżywalności raka piersi na całym świecie, z szacowanym 5-letnim czasem przeżycia wynoszącym 80% w krajach rozwiniętych do poniżej 40% w krajach rozwijających się. Według danych GLOBOCAN rak piersi to najczęstszy nowotwór u kobiet, stanowiący 25,1% wszystkich zachorowań. Częstość występowania raka piersi w krajach rozwiniętych jest wyższa, podczas gdy względna śmiertelność jest największa w krajach słabiej rozwiniętych13. Liczba zachorowań na nowotwory złośliwe piersi w Polsce wynosiła w 2010 roku prawie 16 000. Nowotwory złośliwe piersi stanowią u kobiet 22% zachorowań17. Pomimo znacznych postępów w kierunku terapii celowanej rak piersi nadal stanowi poważny problem medyczny. Wysoka śmiertelność związana z rakiem piersi wynika głównie z przerzutowego rozprzestrzeniania się komórek nowotworowych z miejsca ich pochodzenia do innych części ciała58. 
Postęp, jaki dokonał się w rozwoju i możliwościach terapeutycznych stosowanych w leczeniu raka piersi, obejmujących wielodyscyplinarne leczenie skojarzone, przyczynił się do istotnego wydłużenia czasu całkowitego przeżycia pacjentów. Bardzo często jednak, chorzy rezygnują z leczenia konwencjonalnego i wybierają metody alternatywne lub samodzielnie decydują się na włączenie rozwiązań niekonwencjonalnych do schematu klasycznego leczenia. Obie sytuacje skutkują brakiem oczekiwanego efektu terapeutycznego lub zakłóceniem przebiegu leczenia z uwagi na występowanie licznych interakcji. 
W artykule dokonano przeglądu wybranych metod leczenia niekonwencjonalnego, które budzą największe zainteresowanie pacjentów oraz z jednej strony wspomagają prewencję i terapię onkologiczną, z drugiej strony natomiast stanowią poważny problem z uwagi na ryzyko wystąpienia potencjalnych interakcji farmakologicznych.

Farmakoterapia raka piersi

Obecnie istnieje wiele schematów terapeutycznych, które można zastosować w leczeniu raka piersi. Zalicza się do nich chirurgię, radioterapię, leczenie systemowe oparte na chemioterapii, terapię hormonalną, nanotechnologię i terapię genową48. Zazwyczaj leczenie raka piersi hormonozależnego obejmuje oprócz chemioterapii i radioterapii terapię hormonalną z tamoksyfenem lub innymi selektywnymi modulatorami receptora estrogenowego (ER)35. Należy jednak zwrócić uwagę, że często pacjenci z chorobą przerzutową i ok. 40% pacjentów, którzy otrzymują tamoksyfen, doświadczają nawrotu choroby41. Ponadto, kliniczna użyteczność antagonistów ER jest często ograniczona efektami ubocznymi i jest w dużej mierze nieskuteczna wobec raka piersi z ujemnym ER3. Liczne badania naukowe podkreślają fakt utraty kontroli apoptotycznej komórek nowotworowych na korzyść proliferacji, inicjacji i progresji raka piersi14. Zgodnie z tym założeniem wiele naturalnych produktów, w tym roślin, warzyw, ziół i przypraw, analizuje się pod kątem ich potencjału przeciwnowotworowego w procesie indukowania szlaków apoptozy11.

Alternatywne metody i ich popularność

Pojęciami medycyny niekonwencjonalnej lub alternatywnej (CAM, complementary and alternative medicine) określa się metody i techniki terapeutyczne oraz produkty, których zastosowanie nie znalazło poparcia lub nie zostało do końca uznane w badaniach naukowych i zweryfikowane w eksperymentach klinicznych, będących podstawą konwencjonalnej farmakoterapii i medycyny40. Popularność metod niekonwencjonalnych wykorzystywanych w leczeniu nowotworów wynika nie tylko z wielowiekowej tradycji ich stosowania, ale również z pozytywnego wpływu na organizm licznych surowców pochodzenia naturalnego oraz technik manualnych. Warunkiem ich właściwego oddziaływania na stan zdrowia jest zachowanie odpowiednich zasad dawkowania oraz wybór właściwych rozwiązań alternatywnych. Spośród najbardziej popularnych metod CAM można wyróżnić: akupunkturę, akupresurę, refleksologię, bioenergoterapię, metody fitoterapeutyczne oparte na rzetelnych danych literaturowych, wzmacniające i oczyszczające kuracje ziołowe, homeopatyczne, oparte na medycynie chińskiej, suplementy diety pod postacią wysokich dawek witamin i minerałów, np. witaminy D, witaminy C, selenu, substancji czynnych, np. amigdaliny, kurkuminy i ich pochodnych, terapię Gersona, hipertermię, antyneoplastony19. 
Statystyki dotyczące stosowania metod niekonwencjonalnych przedstawiają się następująco: w krajach zachodnich CAM stosuje ok. 40–50% osób z nowotworami, najczęśc...