Wstępnym objawem menopauzy jest zmniejszenie aktywności hormonalnej jajników, co skutkuje nieregularnym krwawieniem, a w konsekwencji jego całkowitym ustaniem. Z biochemicznego punktu widzenia okres ten charakteryzuje się podwyższonym stężeniem hormonu luteotropowego (LH) i folikulotropowego (FSH), a także obniżeniem stężenia estrogenów i progesteronu we krwi. Postępujące spowolnienie przemiany materii organizmu skutkuje zwiększeniem ilości tkanki tłuszczowej, następuje także utrata masy kości. Zmniejsza się również aktywność fibroblastów, które produkują znacznie mniej kolagenu, elastyny i ceramidów. Wszystko to sprawia, że skóra staje się sucha i cienka, zmniejsza się jej napięcie i elastyczność, łatwiej ulega podrażnieniom. Dla kobiet okres ten wiąże się często z odczuwaniem dolegliwości, które obniżają komfort życia.
POLECAMY
R e k l a m a
Są to m.in. zaburzenia snu, uderzenia gorąca, zmiany nastroju, apatia, kłopoty z koncentracją, suchość pochwy, osłabienie, zawroty i bóle głowy. Ponadto kobiety w tym wieku są bardziej narażone na nowotwory piersi, choroby metaboliczne czy zaburzenia ze strony układu sercowo-naczyniowego. Z tego względu powszechną praktyką jest stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), która skutecznie łagodzi objawy okresu menopauzy. Jednak mimo korzystnego działania przyjmowanych analogów endogennych hormonów, wiele kobiet rezygnuje z tego rodzaju terapii. Jest to głównie spowodowane m.in. złym samopoczuciem oraz pojawianiem się nieregularnych krwawień. Ponadto częstym skutkiem ubocznym jest bolesność gruczołów sutkowych (mastalgia), migrenowe bóle głowy czy zatrzymanie wody w organizmie. Niepożądane efekty HTZ, a także wzrastająca liczba doniesień literaturowych na temat naturalnych związków wykazujących korzystny wpływ na organizm, skłaniają kobiety do sięgania po preparaty pochodzenia roślinnego. Według badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych oraz Australii prawie połowa kobiet stosuje alternatywną terapię z zastosowaniem suplementów diety, ziół, soi i jej produktów, medytacji czy akupunktury. Z kolei krajowe doniesienia wskazują, że ponad połowa pacjentek stosujących klasyczną HTZ rezygnuje z niej po rocznym stosowaniu. Stąd liczne grupy badawcze angażują się w badania nad prozdrowotnym działaniem roślinnych analogów estrogenów, by ocenić, czy mogą być skutecznym środkiem do leczenia niekorzystnych objawów związanych z okresem okołomenopauzalnym.
Fitoestrogeny – antidotum czy efekt placebo?
Fitoestrogeny stanowią liczną grupę polifenolowych (ryc. 1), niesteroidowych substancji pochodzenia roślinnego, strukturalnie przypominających 17β-estradiol (E2). Dzięki temu chemicznemu podobieństwu substancje te mają zdolność interakcji z receptorami estrogenowymi (ERa oraz ERβ) i wywierania działania agonistycznego (łączy się z receptorem i wywołuje reakcję w komórce) bądź antagonistycznego (łączy się z receptorem i nie wywołuje reakcji) w stosunku do tych receptorów, przez receptorozależne szlaki sygnalizacyjne. Większość dostępnych dzisiaj produktów pochodzenia roślinnego zarejestrowanych do łagodzenia objawów menopauzalnych zawiera ekstrakty otrzymywane z nasion soi, kwiatów koniczyny czerwonej lub kłączy/korzeni pluskwicy groniastej. Skuteczność tych preparatów zależy od osobniczej zdolności przemiany zawartych w nich izoflawonoidów do ich aktywnego metabolitu – ekwolu, którego działanie estrogenne jest znacznie silniejsze niż jego prekursorów (proces aktywacji metabolicznej).
Przegląd przez wybrane źródła substancji farmakologicznie czynnych wykorzystywanych w łagodzeniu objawów menopauzy
Główne źródła substancji bioaktywnych wykorzystywanych w profilaktyce negatywnych objawów klimakterium stanowią rośliny i produkty pochodzenia roślinnego, przede wszystkim rośliny strączkowe, tj. soja, fasola, groch, soczewica, bób. Poza wymienionymi fitoestrogeny i substancje wspomagające układ hormonalny występują także w lukrecji gładkiej oraz w nadziemnej części koniczyny łąkowej, nasionach lnu zwyczajnego (siemię lniane) oraz w oleju lnianym, oleju z wiesiołka, korzeniu pluskwicy groniastej, kwiatach czarnej malwy, dziurawcu z...
