Ekoterapia – w poszukiwaniu równowagi i uzdrowienia

Wiemy także, że nie można oddzielić dobrostanu jednostki od szeroko pojętego kontekstu, w którym się znajdujemy. 

W ostatnich latach rośnie empiryczne zainteresowanie wpływem naturalnego otoczenia na nasz dobrostan. Świadczą o tym dziesiątki przeprowadzanych badań naukowych. Nie mamy już wątpliwości co do tego, że natura działa na nas uzdrawiająco i regenerująco. Jak więc możemy się nią otaczać i budować z nią głębszą relację? Jedną z wielu form jest ekoterapia. Opierając się na nierozerwalnych więzach człowieka z naturą, ekoterapia przyznaje właśnie naturze kluczową rolę w procesie zdrowienia fizycznego i psychicznego.

Zdrowie jako systemowy koncept

Obecnie wiemy już, że zdrowie każdego organizmu rzadko kiedy jest zależne od pojedynczego, dobrze funkcjonującego elementu. Innymi słowy, zdrowie jest pojęciem systemowym, według którego żadnej jego części nie można oddzielić od całości ekosystemu. Na przykład, kondycja ciała zależy w dużej mierze od sprawnego funkcjonowania komórek, płynów, narządów i genów, z których „każdy jest powiązany z innymi poprzez złożoną sieć mechanizmów równowagi”, jak to kiedyś ujął René Dubos w swojej książce Mirage of Health. To samo dotyczy ekosystemów i biosfery w większych skalach, gdzie – jak mówi Theodore Roszak, amerykański pisarz i naukowiec – „natura otwiera się przed nami jak chińska układanka: pozornie niekończące się zagnieżdżanie systemów w systemach”. Niemożliwe jest utrzymanie zdrowych organizmów w niezdrowych ekosystemach przez długi czas lub zdrowych ekosystemów w zestresowanej biosferze, w której podstawowe funkcje i cykle są zakłócone. Zdrowie każdego elementu wymaga zdrowych wszystkich składników, jakie składają się na całość całego kontekstu, jakim jest zdrowie.

Perspektywa systemowa zdrowia jest stopniowo coraz bardziej akceptowana w medycynie głównego nurtu. Dzieje się to jednak wciąż w ramach nadrzędnego paradygmatu ludzkiego panowania nad naturą i oporu przed głębokim psychicznym zaangażowaniem w świat przyrody. Idea wzajemnych powiązań nie odcisnęła jeszcze głębokiego piętna na badaniu umysłu i zdrowia psychicznego. Jest to znaczny skok na drodze pojmowania systemów w świecie biofizycznym i perspektywy postrzegania siebie jako części tego świata, zakorzenionej w naszej ewolucyjnej przeszłości.

Powrót do relacji człowieka z naturą

W ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania powrotem do sposobów odbudowania głębokiej relacji człowieka z naturą. Jedną z coraz bardziej popularnych form terapii jest ekoterapia. Jako ogólny termin dla opartych na naturze metod uzdrawiania fizycznego i psychicznego, ekoterapia reprezentuje formę terapii, która uznaje istotną rolę natury i odnosi się do nierozerwalnych więzi człowieka i natury. Bierze pod uwagę najnowsze naukowe rozumienie naszego wszechświata i najgłębszą rdzenną mądrość. Perspektywa ta odnosi się do tego, że jesteśmy osadzeni w rozległej sieci relacji. Relacje te kształtują to, kim jesteśmy. Uznanie tego faktu zmienia nasze podejście do tego, jak leczyć ludzką psychikę i obecnie dysfunkcyjną relację człowieka ze środowiskiem naturalnym. 

Ekoterapia jako ekopsychologia stosowana wykorzystuje wiele metod bazujących na potrzebie ponownego połączenia psychiki i ciała ze źródłami wszelkiego uzdrowienia. Obejmuje ona m.in. wszelkie praktyki łączenia się z naturą, psychoterapię wspomaganą przez zwierzęta, hortiterapię, terapię przygody (outdoor/wilderness therapy), coaching, a także ziołolecznictwo. Zasadniczo możemy wyodrębnić cztery aspekty ekoterapii:

•     aspekt organiczny – dostarczanie naszemu organizmowi przez przyrodę środków żywności i środków leczniczych (żywienie ekologiczne, fitoterapia, mykoterapia);
•     aspekt relaksacyjno-energetyzujący (obniżanie poziomu stresu przez angażowanie zmysłów);
•     doznania estetyczne w kontakcie z przyrodą;
•     przeżycia intelektualne związane z poznawaniem przyrody.

Różnorodność podejść i form pracy

Ekoterapia jest pojęciem interdyscyplinarnym. Do rosnącej wiedzy na temat ekoterapii przyczyniają się praktycy, teoretycy i terapeuci, pochodzący z wielu różnych dziedzin edukacji i środowisk zawodowych. Podejścia i formy pracy mogą się znacznie różnić. Odmienny charakter procesów terapeutycznych może być powodowany przez takie czynniki, jak długość i rodzaj interwencji, obsługiwane grupy docelowe, umiejętności i doświadczenie terapeutów oraz wpływy ekonomiczne, filozoficzne i logistyczne. 

Wszystkie formy ekoterapii mają jednak wspólny cel – uznanie silnej więzi między nami a naturą oraz uzdrowienie jej. Korzyści zdrowotne, jakie mamy w wyniku kontaktu z naturą, nie mogą być zatem rozłączne z potrzebą odpowiedzialnego zrozumienia szerszego kontekstu społecznego oraz ekologicznego. Psychologia i psychoterapia miały duży wpływ na kształtowanie naszego społeczeństwa w ciągu ostatniego stulecia, a pojawienie się psychologii świadomej ekologicznie ma kluczowe znaczenie dla czasów, które nadchodzą. Każdy z nas może zostać dla siebie i swoich bliskich ekoterapeutą. Aby jednak ekoterapia była formą wsparcia procesu terapeutycznego, musi stać się częścią doskonalenia zawodowego. 

Bibliografia

1. Buzzell L. Ecotherapy: Healing with Nature in Mind. Sierra Club Books, 2009.
2. Dubos R. Mirage of Health. Harper Torchbooks, New York 1979.
3. Kopczyński K. Krajobraz Przyrodniczy i Kulturowy. Próba ujęcia interdyscyplinarnego. WAM, 2008.
4. Kopczyński K. Człowiek w obliczu zagrożenia chorobą nowotworową. Zdrowie Psychiczne 1994; 35 (1–2), 104–127. 
5. Roszak Th. The Voice of the Earth. Simon Schuster, New York 1992.