Mimo że każda reakcja na stres od strony biologicznej przebiega w jednakowy sposób u każdego człowieka, to już subiektywne odczucie natężenia napięcia związanego z daną sytuacją nie jest u każdego takie same. Dlatego tak ważne jest, by stres poznać, zrozumieć i wypracować w sobie indywidualne kompetencje, aby w efektywny sposób umieć nim zarządzać.
Celem artykułu jest przedstawienie ogólnego zarysu nauki o stresie zarówno od strony psychologicznej, jak i biologicznej, a także krótkie przedstawienie najważniejszych i najbardziej skutecznych metod radzenia sobie ze stresem ostrym i przewlekłym.
POLECAMY
Czym jest stres i czy zawsze jest zły?
W psychologii rozróżnia się dwa rodzaje stresu. Pierwszym z nich jest eustres. Ten jego rodzaj korzystnie wpływa na człowieka, dostarczając mu siły i motywacji do działania. Pomaga osiągać cele, a także rozwiązywać problemy, gdy się pojawiają. Przykładem eustresu może być rozpoczęcie nowej pracy lub spotkanie z ukochaną osobą. Drugim rodzajem stresu jest dystres, potocznie nazywany
stresem. Pojawia się w sytuacjach zbyt dużego lub zbyt małego pobudzenia psychofizycznego2. Wtedy nie ma zachowanego balansu między pobudzeniem osoby a jej możliwościami przetwarzania stymulacji, co utrudnia adekwatne i adaptacyjne zachowanie. Dlatego właśnie zarówno przeciążenie pracą, jak i jej zbyt mała ilość mogą stanowić źródło stresu3.
Stresory – czyli to, co stresuje
Istnieją dwie podstawowe grupy stresorów: stresory psychiczne (społeczne) oraz fizyczne (biologiczne). Stresorami psychicznymi może być: presja czasu lub oczekiwań, nadmiar obowiązków domowych, problemy wychowawcze z dzieckiem, samotność, konflikty, przeprowadzka, utrata pracy, sprawy urzędowe czy egzaminy. Do stresorów fizycznych zalicza się natomiast m.in. hałas, głód, pragnienie, brak snu, choroba, ból, obciążenie fizyczne, zanieczyszczenie powietrza4.
Stres kiedyś a stres teraz
Współczesny człowiek narażony jest na więcej sytuacji stresujących niż miało to miejsce w przeszłości. Kiedyś ludzi spotykało jedno lub dwa stresujące wydarzenia w ciągu dnia i były to raczej sytuacje zagrażające zdrowiu lub życiu, po których zwykle następował czas na odpoczynek i regenerację sił. Obecnie wiele osób od momentu przebudzenia rano do zaśnięcia nierzadko jest narażonych na kilkanaście czy kilkadziesiąt sytuacji potencjalnie stresujących, tzw. stresorów dnia codziennego. Oznacza to, że ich autonomiczny układ nerwowy jest stale pobudzony i znajduje się w gotowości do walki lub ucieczki. Obecnie mało jest czasu na odpoczynek i regenerację5.
Oprócz stresorów dnia codziennego dochodzą inne źródła...
