Zioła stosowane w leczeniu ostrych stanów zapalnych dróg oddechowych, w tym COVID-19 – najnowsze doniesienia

Najczęstszą ich przyczyną są wirusy, takie jak: rinowirusy, adenowirusy, koronawirusy (obecnie głównie SARS-CoV-2), wirusy grypy i paragrypy, syncytialny wirus oddechowy, enterowirusy czy wirus opryszczki. Odpowiadają one za 80–90% wszystkich zakażeń. Zakażenia wirusowe powodują uszkodzenie struktury nabłonka dróg oddechowych i w następstwie upośledzenia jego funkcji ochronnej i oczyszczającej, prowadzą do rozwoju infekcji i uciążliwych jej objawów, a także często do nadkażenia bakteryjnego. Samodzielne zakażenia o etiologii bakteryjnej stanowią 10–20% infekcji, częściej pojawiają się jako zakażenia mieszane1, 2.
W wyniku zakażenia wirusowego dochodzi do tzw. reakcji ostrej fazy, czyli reakcji zapalnej, z charakterystycznymi objawami, takimi jak: podwyższona temperatura lub gorączka, senność, gorsze samopoczucie3. Dochodzi wtedy także do uwalniania mediatorów stanu zapalnego (leukotrienów, prostaglandyn, bradykininy i histaminy), co skutkuje pojawianiem się zapalnej wydzieliny w drogach oddechowych – kataru i kaszlu4, 5. W przypadkach COVID-19 uwalnianie prozapalnych cytokin prowadzi do powstania tzw. burzy cytokinowej, rozregulowania układu odpornościowego i pojawienia się zespołu ostrej niewydolności oddechowej, a w następstwie dysfunkcji wielonarządowej6.
 

Nasz układ immunologiczny odgrywa znaczącą rolę w zwalczaniu zakażeń. Rozpoznaje patogen, a następnie uruchamia kaskadę reakcji, których celem jest jego unicestwienie, zahamowanie rozwoju infekcji, osłabienie objawów choroby i szybszy powrót do zdrowia7–9. Jednocześnie już w początkowej fazie infekcji warto sięgać po środki, które wspomagać będą naturalne funkcje oczyszczające drogi oddechowe z zapalnej wydzieliny z nosa, gardła i oskrzeli. W tym celu korzysta się z substancji o działaniu sekretolitycznym, czyli takich, które mają za zadanie przywrócić prawidłową konsystencję i funkcję śluzu dróg oddechowych, oraz z substancji o działaniu wykrztuśnym, czyli ułatwiających ewakuację zapalnej wydzieliny z dróg oddechowych10. Do leczenia OSZDO warto podejść zatem dwutorowo – objawowo (leczyć katar, kaszel, ból, gorączkę) oraz przyczynowo – zwalczać patogen – bezpośrednio lub wpływając na mobilizację układu odpornościowego organizmu11–13.
Roślinne substancje czynne są od lat stosowane z dobrym klinicznie skutkiem. Dla wielu surowców istnieją dane przedkliniczne lub kliniczne związane z ich działaniem przeciwzapalnym, immunomodulującym, sekretolitycznym, przeciwbakteryjnym oraz, co nas obecnie bardzo interesuje, przeciwwirusowym1, 14, 15. 
Do surowców najczęściej obecnie stosowanych, co do których istnieje najwięcej danych na temat ich skuteczności i bezpieczeństwa, o działaniu sekretolitycznym i/lub wykrztuśnym należą, według monografii Europejskiej Agencji Leków (EMA)16, surowce zestawione w tabeli 1.