Rola diety w modulacji procesów zapalnych

Obecnie choroby przewlekłe zostały uznane za jedną z najważniejszych przyczyn zgonów na świecie3. Chociaż okresowa i ostra reakcja zapalna ma kluczowe znaczenie obronne podczas urazów fizycznych i infekcji, długotrwały, a nawet wieloletni stan zapalny przyczynia się do niszczenia zdrowych komórek i tkanek, a rozprzestrzeniając się po całym organizmie, w efekcie prowadzi do przewlekłego zagrożenia zdrowia1. Zauważono, że pewne czynniki społeczne, środowiskowe oraz związane ze stylem życia, mogą sprzyjać utrzymaniu ogólnoustrojowego zapalenia, co rzutować będzie na rozpowszechnienie chorób zwiększających ryzyko śmiertelności na całym świecie3. Poznanie mechanizmów modulujących stan zapalny oraz czynników ryzyka, które promują ten szkodliwy dla zdrowia fenotyp, w tym brak aktywności fizycznej, przewlekły stres czy niewłaściwa dieta, może stanowić istotny aspekt w prewencji niektórych chorób przewlekłych i zachowaniu zdrowia.
 

R e k l am a

Stan zapalny

Układ odpornościowy jest wysoce złożonym i zoptymalizowanym ewolucyjnie systemem obronnym, zawierającym składniki komórkowe i humoralne5. Stan zapalny jest wieloetapowym biologicznym procesem, charakteryzującym się aktywacją komórek odpornościowych i nieimmunologicznych, które chronią organizm przed bakteriami, wirusami, toksynami, infekcjami, promieniowaniem czy innymi szkodliwymi czynnikami zapalnymi (tab. 1)3. Reakcja zapalna ma na celu lokalne generowanie mediatorów, które docierają do uszkodzonej tkanki z odległych części ciała. Szybka i selektywna odpowiedź pozwala na gromadzenie komórek zdolnych do usunięcia danego niebezpiecznego czynnika i promowanie procesu naprawy oraz regeneracji tkanek. Chociaż schemat zapalnych zmian molekularno-komórkowych i uczestnictwo mediatorów nie różnicują miejsca powstania stanu zapalnego, jednak jego przebieg zależy od natury czynnika sprawczego oraz zakresu jego ingerencji1. Ponadto odpowiedź zapalna może zależeć od stanu immunologicznego oraz naczyniowego organizmu i precyzji reakcji lokalnej tkanki, na którą wpływają osobnicze czynniki genetyczne5.
 

Rozróżniamy proces zapalny ostry lub przewlekły. Początkowa faza reakcji zapalnej to stan ostry. Ostre zapalenie stanowi szybką reakcję na patogen lub uszkodzenie i pojawia się w ciągu kilku minut lub godzin, a zwykle ustępuje w ciągu kilku dni (1–3 dni)7. Charakteryzuje się klasycznymi objawami, czyli gorączką, zaczerwienieniem, obrzękiem, bólem oraz ograniczeniem funkcjonowania w miejscu objętym zapaleniem, które sygnalizują uszkodzenie i promują proces gojenia1. Zaczerwienienie jest wynikiem zwiększonego przepływu krwi do uszkodzonego obszaru z powodu rozszerzenia naczyń krwionośnych7. Wzrost ukrwienia tkanki pozwoli na szybszą wymianę osocza oraz leukocytów (głównie granulocytów) w miejscu urazu i przyspiesza regenerację1. Zazwyczaj reakcja ta połączona jest z mechanizmami komórkowymi i molekularnymi, co pozwala zminimalizować uszkodzenie lub infekcję, przyczyniając się do przywrócenia homeostazy tkankowej i ustąpienia stanu ostrego zapalenia, co może trwać nawet miesiąc6. Niestety, trudność w usunięciu szkodliwego bodźca czy obecność pewnych czynników społecznych, psychologicznych, środowiskowych czy biologicznych może utrudniać łagodzenie ostrego stanu zapalenia, w związku z czym reakcja zapalna może zostać obniżona, ale nie wyeliminowana3. Jeśli faza ostra nie ustąpi w ciągu miesiąca, wówczas uważa się, że stan zapalny staje się przewlekły i może trwać kilka miesięcy, a nawet lat7. Przewlekły stan zapalny będzie się charakteryzował długim czasem trwania, niskim poziomem agresywności reakcji zapalnej oraz mniejszą manifestacją objawową1, 7, 8.
Upośledzone mechanizmy regulacji odpowiedzi zapalnej przyczyniają się do degeneracji tkanek i rozprzestrzenieniem zapalenia na kolejne regiony organizmu1, 8, co z kolei promować będzie ogólnoustrojowy stan zapalny, który związany jest z aktywacją innych składników odpornościowych, od tych zaangażowanych podczas ostrej odpowiedzi immunologicznej3. Przewlekły stan zapalny może być powodowany m.in. przez długotrwałe narażenie na szkodliwy czynnik, np. toksyczne chemikalia czy dym tytoniowy7. Długotrwały i rozległy stan zapalny...