Rośliny amazońskie i polskie w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych

Lasy deszczowe Amazonii zwane są zielonymi płucami naszej planety. Istnieje tam potężna różnorodność fauny i flory. Na kilku kilometrach kwadratowych dżungli często spotkać można więcej gatunków roślin i owadów niż na rozległych terenach strefy umiarkowanej. Większość z tych surowców roślinnych nie została jeszcze dokładnie przebadana, a co za tym idzie, potencjalne nowe substancje chemiczne czekają na odkrycie. Medycyna tradycyjna lasów deszczowych opisuje setki roślin i ich właściwości leczniczych i z powodzeniem wykorzystywana jest przez szamanów, lekarzy i etnobotaników w celu pomocy ludziom w zwalczaniu różnych schorzeń. Dzięki intensywnym badaniom naukowym roślinności amazońskiej udało nam się poznać realne właściwości wielu jej przedstawicieli. W botanice dzieli się olbrzymie królestwo roślin na rodziny, rodzaje i poszczególne gatunki wraz z odmianami czy fenotypami. Pod względem chemicznym rodziny i rodzaje posiadają cechy wspólne, niezależnie od miejsca zamieszkania. Istnieją, co prawda, zasadnicze różnice w koncentracji i obecności unikalnych związków, a co za tym idzie, mocy działania.

Jednak znając przekrój substancji czynnych występujących w danej rodzinie we florze polskiej, możemy spodziewać się podobnych substancji, ich pochodnych lub pokrewnych w roślinach należących do tej samej rodziny, ale występujących w dorzeczu Amazonki. Przykładowo wiemy, że u przedstawicieli rodziny makowatych (Papaveraceae) możemy spodziewać się alkaloidów benzyloizochinolinowych, pochodnych morfiny o działaniu rozkurczającym, zwiotczającym, sedatywnym lub przeciwbólowym. W rodzinie motylkowatych (Fabaceae = Papilionaceae) przewijają się natomiast alkaloidy chinolizydynowe, pirolizydynowe, indolowe i diterpenowe, saponiny triterpenowe i steroidowe, flawonoidy, żywice, kumaryny, czasem glikozydy kardenolidowe. W amazońskich lasach deszczowych, podobnie jak w Polsce, występują rośliny z tego samego rodzaju i gatunku, np. pokrzywa zwyczajna i pokrzywa żegawka, babka zwyczajna, ostropest plamisty, rzepik pospolity, arcydzięgiel litwor, przetacznik leśny, jasnota biała czy tasznik pospolity. Zatem znając cechy charakterystyczne danej rodziny roślin lub rodzaju, możemy z większą lub mniejszą dokładnością oszacować jej potencjalny skład chemiczny i działanie.

Paprocie 

Są to pospolite rośliny lasów deszczowych, należące do rodziny paprotkowatych (Polypodiaceae). Wykazują szereg aktywności medycznych. Od wieków wykorzystywano do celów leczniczych wielu spośród 75 przedstawicieli rodzaju Polypodium. Najbardziej znane z nich gatunki to: Polypodium decumanum, P. multiseriale i P. aureum. My skupimy się na Polypodium aureum (= Polypodium leucotomos), czyli paproci złocistej, zwanej też flebodium złocistym (Phlebodium aureum). Miejscowi nazywają ją głównie Samambaia lub calaguala, cotochupa, temakaje czy huayhuashi-shupa. Do celów leczniczych wykorzystuje się głównie korzeń, choć w etnomedycynie zastosowanie znajdują również liście. Rdzenne plemiona lasów deszczowych (Witoto, Bora) stosowały przetwory z korzenia i liści paproci złocistej w formie herbat, odwarów, ma...