Amigdalina – wiadomości farmakologiczne i toksykologiczne

Amigdalina naturalnie występuje głównie w pestkach owoców roślin różowatych, takich jak: pigwa, czeremcha, migdałowiec, morela, brzoskwinia, wiśnia czy śliwka. W niewielkich ilościach amigdalina obecna jest też w miąższu owoców, takich jak: jagody, jeżyny, aronia, żurawina, truskawki, maliny, a także w orzechach nerkowca czy makadamia oraz w migdałach. Biodostępność amigdaliny i jej działanie w organizmie zależą od surowca, w jakim jest spożywana. Dzieje się tak, ponieważ większość pestek owoców, takich jak maliny czy truskawki, nie ulega trawieniu w organizmie i wraz z nimi jest wydalana. Natomiast owoce, takie jak śliwki czy wiśnie, spożywa się bez pestek. W związku z tym można powiedzieć, że owoce nie stanowią źródła amigdaliny w diecie. Jednak wśród nich są również takie, w których zawartość amigdaliny stwierdza się także w miąższu – np. czeremcha. Amigdalina charakteryzuje się gorzkim, charakterystycznym smakiem, wpływając na smak pestek oraz niektórych owoców (np. gorzkie migdały, które pozyskuje się jako jądra z pestek dziko rosnących moreli)8. 

HISTORIA AMIGDALINY

Amigdalina po raz pierwszy została wyizolowana w 1830 roku. Kilka lat później była także głównym składnikiem preparatu farmakologicznego Laetrile, który był jej syntetyczną pochodną, w postaci glukuronoidu nitrylu kwasu migdałowego. W tym samym czasie amigdalinę nazwano „witaminą B17”. W efekcie licznych badań nad jej właściwościami okazało się to niesłusznym określeniem, które wprowadzało w błąd konsumenta, wskazując na prozdrowotne działanie. Ostatecznie FDA (Food and Drug Administration) uznała, że „witamina B17” nie ma działania przeciwnowotworowego i wycofano produkt z rynku z powodu braku jednoznacznych dowodów korzystnego działania, a zarazem dużego ryzyka zatrucia cyjankiem9. Aktualnie w publikowanych materiałach wskazuje się zarówno na zalety amigdaliny jako skutecznego preparatu w walce z chorobami nowotworami, jak i na ryzyko jej spożywania. Czy warto się zatem w nią zaopatrywać i czy rzeczywiście ma ona jakikolwiek wpływ na zdrowie? 

Roślina	Zawartość amigdaliny	Referencje
Prunus serotina L. (liście) Czeremcha amerykańska	20,95 ± 0,25 mg/g ± SD	2
Prunus amygdalus Batsch. (owoce) Migdał	6,37 mg/g (oil)	3
Prunus Amygdalus L. Migdałowiec pospolity	0,12 ± 0,06 mg/g	4
Eriobotrya japonica Lindl. (kwiaty) Nieśplik japoński	50,76 ± 0,92 µg/ml	5
Prunus Armeniaca L. (nasiona) Morela zwyczajna	118 (29) µmol HCN  odpowiednik/g DW	6
Amygdalus communis L. (nektar) Migdałowiec	6,7 (ppm)	7
Prunus mume L. (owoce) Brzoskwinia japońska	17,49 ± 0,26 mg/g	4
Prunus domestica L. Śliwa domowa	10,00 ± 0,14 mg/g	4
Prunus persica L.  Brzoskwinia zwyczajna	6,81 ± 0,02 mg/g	4
Prunus avium L. Wiśnia ptasia czerwona	3,89 ± 0,31 mg/g	4
Prunus avium L. Wiśnia ptasia czarna	2,68 ± 0,02 mg/g	4
Prunus persica L. Nektarynka	0,12 ± 0,01 mg/g	4

HCN – cyjanowodór, DW – suchej masy

BADANIA IN VIVO

Zdania naukowców są w tym zakresie zdecydowanie podzielone. W literaturze naukowej podkreśla się jednak korzystne działanie amigdaliny względem nowotworowych, ale linii komórkowych. W tym zakresie należy wskazać, że badania na liniach komórkowych prowadzone są na materiale zwierzęcym lub ludzkim, pozyskanym np. podczas zabiegów operacyjnych, z tkanek prawidłowych lub patologicznych (nowotworowych). Linie takie charakteryzują się szybkim wzrostem, a procesy podziału zachodzą bardzo intensywnie, zachowując podobieństwo funkcjonalne do komórek zdrowych. Komórki pozyskiwane z organizmów ludzkich lub zwierzęcych, hodowane i namnażane w odpowiednich warunkach, umożliwiają zatem poznanie wpływu na ich żywotność i funkcję enzymów oraz hormonów, leków i związków, takich jak np. amigdalina. Takie badania mogą wskazać np. na właściwości toksyczne badanych substancji względem poszczególnych wyizolowanych linii np. nowotworowych. Badania dotyczące amigdaliny na liniach komórkowych zostały opisane w wielu publikacjach naukowych. Przeciwnowotworowe działanie amigdaliny potwierdzono m.in. na nowotworowych liniach komórkowych piersi, przez selektywne hamowanie stresu oksydacyjnego. Badania te potwierdziły zahamowanie proliferacji tych komórek. W komórkach traktowanych amigdaliną produkcja całkowitego glutationu była sześć razy wyższa niż w komórkach bez jej zastosowania26. Dane te potwierdzają mechanizm działania przeciwnowotworowego amigdaliny na komórki nowotworowe piersi w oparciu o indukcję stresu oksydacyjnego. Naukowcy z Korei określili za to poziomy ekspresji białek związanych z apoptozą komórek nowotworowych piersi traktowaną amigdaliną w różnych stężeniach. Stwierdzono, że amigdalina zwiększyła ekspresję proapoptotycznego białka Bax i obniżyła antyapoptotyczną Bcl-2 i pro-Kaspazę-327. Wyniki te potwierdzają, że amigdalina wywiera działanie przeciwnowotworowe przez regulację białek związanych z apoptozą i indukowanie apoptozy komórek i sugerują potencjalne zastosowanie amigdaliny jako środka stosowanego w łagodzeniu progresji nowotworów piersi. Właściwości przeciwnowotworowe zostały potwierdzone również wobec komórek płuc. Zastosowano amigdalinę w działaniu in vivo28 i stwierdzono, że wszystkie zdolności proliferacyjne zostały zahamowane. Amigdalina powoduje obniżenie ekspresji integryny, czynnika znanego z promowania przerzutów do komórek rakowych. W związku z powyższym wykazano, że amigdalina powoduje zahamowanie wzrostu i apoptozę komórek nowotworowych płuc. Zbadano także wpływ amigdaliny (1,25–10 mg/ml) na komórki nowotworowe pęcherza moczowego29 i wykazano, że poszczególne jej stężenia hamują proliferację wszystkich badanych linii komórkowych raka w różnym stopniu, głównie poprzez zatrzymanie cyklu komórkowego w fazie G0/G1. W literaturze można znaleźć również doniesienia na temat zastosowania amigdaliny jako preparatu oddziałującego na przeciwciała enzymatyczne w terapii nowotworów pęcherza moczowego30. Stwierdzono także, że zmniejsza ona aktywność chemotaktyczną i inwazyjną komórek nowotworowych. Analiza wykazała, że poziom integryny α-5 i α-6 jest obniżany w wyniku obecności amigdaliny, co powodowało spadek adhezji komórek nowotworowych do kolagenu, jednocześnie hamując przerzuty. Cytotoksyczność amigdaliny może również hamować proliferację ludzkich komórek białaczki promielocytowej. W przeprowadzonych badaniach in vivo32 naukowcy leczyli komórki ludzkiej białaczki promielocytowej amigdaliną w połączeniu z β-glukozydazą i stwierdzili, że wskaźnik przeżycia komórek był zmniejszony. Amigdalina wywierała także działanie cytotoksyczne, hamując w ten sposób proliferację komórek nowotworowych. 

BADANIA IN VITRO

Przeprowadzono także symulację trawienia in vitro amigdaliny (symulację modelu trawienia ludzkiego przewodu pokarmowego)36. Wykazano, że amigdalina została zhydrolizowana do pochodnej prunazyny i glukozy przez enzymy trawienne, a następnie prunazyna została przekształcona do mandelonitrylu w jelicie cienkim człowieka i ostatecznie została przekształcona do postaci hydroksymandelonitrylu bez wytworzenia cyjanku. Autorzy wskazali hipotezę, że szlak metaboliczny amigdaliny zależy od mikrobioty zasiedlającej jelita. Jednakże i w tym zakresie wyciągnięto wnioski, że niezbędne są dalsze badania. Naukowcy z Indii w badaniu in vitro, ocenili również skuteczność amigdaliny jako środka cytotoksycznego przeciwko ludzkim komórkom raka jamy ustnej. Otrzymane wyniki były bardzo pozytywne, pestki moreli wykazywały skuteczność przy 100 μg/ml na poziomie 82% inaktywowanych komórek nowotworowych. Efekt cytotoksyczny wynikał głównie z apoptozy spowodowanej uwalnianiem cyjanowodoru metabolitów wtórnych. Podsumowując, w literaturze dostępne są doniesienia wskazujące, że amigdalina wywiera działanie antynowotworowe w warunkach badań in vitro na liniach komórkowych przez hamowanie postępu cyklu komórkowego i zmniejszanie białek związanych z cyklem komórkowym31. W literaturze pojawiała się hipoteza działania przeciwnowotworowego amigdaliny. Związana jest ona z jej interakcją z enzymem – β-glukozydazą, który hydrolizuje cukry złożone do glukozy. Interakcja między cukrem a grupami arylowymi indukuje β-glukozydazę do hamowania oksydazy cytochromu c, która jest końcowym enzymem mitochondrialnego łańcucha oddechowego, kończąc w ten sposób syntezę trifosforanu adenozyny i ostatecznie prowadząc do śmierci komórki przez katalizowanie dużych ilości kwasu cyjanowodorowego33. Prawidłowe komórki zawierają rodan niezbędny do przekształcania kwasu cyjanowodorowego, którego nie ma w komórkach nowotworowych i dlatego komórki te mogą być poddane działaniu kwasu cyjanowodorowego, co wiąże się z jego działaniem toks...